معرفی رشته مهندسی عمران
هدف
هدف از اين رشته تربيت نيروهاي متخصصي است كه بتوانند در پروژه‌هاي مختلف عمراني در زمينه‌هاي ساختماني ، راه‌سازي ، پل‌سازي ، سازه‌ها و بناهاي آبي، جمع‌آوري و دفع فاضلاب و … مسووليت طرح ، محاسبه و اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گيرند.
مهندسي عمران از جمله رشته‌هايي است كه بيانگر كاربرد علم در ايجاد سازندگي و عمران كشور است. يعني هرچيزي كه به آبادي يك كشور باز مي‌گردد، مانند: سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دكل‌هاي مخابرات، ساختمانهاي مقاوم در مقابل زلزله، سيل و آتش و نيروگاههاي برق و مصالح سبك، ارزان و با كيفيت مناسب براي ساخت و ساز، در حيطه كار مهندس عمران قرار مي‌گيرد.
مهندسي عمران طيف بسيار وسيعي از كارها را در بر مي‌گيرد. يعني اگر بخواهيم ساختمان، پل، برج، تونل، راه، سيلو و يا شبكه‌هاي فاضلاب بسازيم در آغاز به يك مهندس كارآمد عمران نياز داريم تا علاوه بر رعايت جنبه‌هاي فني و اجرايي، اقتصادي نيز عمل كند. چون اقتصادي بودن يك اصل در مهندسي عمران است.
فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند پس از پايان تحصيلات، مسووليتهاي متفاوتي نظير طراحي، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجراي طرحهاي مختلف عمراني را به عهده گيرند. از جمله مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:
1- محاسبه ، ساخت و اجرا و تا حدودي طراحي ساختمانهاي مختلف مسكوني، اداري و صنعتي اعم از آجري، بتني و فولادي، نظير ساختمانهاي مسكوني ويلايي، چندطبقه، آپارتمانها و برجهاي بلند و همچنين كارهاي ساختماني اداره‌ها، مدرسه‌ها، بيمارستانها ، كارخانه‌ها و مراكز صنعتي، ساختمانها و مراكز ورزشي ، تالارهاي اجتماعات و … .
2- طراحي ، محاسبه و اجراي راهها و جاده‌هاي مختلف ارتباطي داخل و خارج شهرها و روستاها اعم از : راههاي شوسه، راههاي آسفالته، بزرگراه ها و نيز راه‌آهن (شامل مسيريابي ، پياده كردن مسير ، زيرسازي و روسازي)
3- ساخت و اجرا و در مواردي طراحي و محاسبه انواع پلهاي بتني و فلزي با دهانه‌ها و ابعاد و شكلهاي متفاوت نظير: پلهاي داخل شهري و روگذرها، پلهاي خارج شهري و جاده‌ها.
4- اجراي سدهاي مختلف خاكي و بتني و نيز بندهاي انحرافي و ساير تاسيسات وابسته نظير تونل يا كانال انحراف آب رودخانه (جهت اجراي عمليات كارگاهي در ضمن ساخت سد)، تاسيسات آبگيري از سد و كنترل ارتفاع آب در پشت سد و …
5-اجراي كارهاي مربوط به ساماندهي رودخانه‌ها.
6- طراحي ، محاسبه و ساخت خطوط انتقال آب اعم از انواع كانالهاي تحت فشار و يا كانالهاي با سطح آزاد آب كه به منظور انتقال آب از سدها و درياچه‌ها و … براي مصارف كشاورزي، شرب و صنعتي به منطقه‌هاي مورد نياز و نيز جهت انتقال آب از تصفيه‌خانه‌هاي آب به مخازن آب و از آن‌جا به مناطق مصرف، ساخته مي‌شوند.
7- ساخت تصفيه‌خانه‌هاي آب و فاضلاب شامل: ساختمانها و تاسيسات مربوط، محوطه‌سازي و … .
8- طراحي ، محاسبه و ساخت شبكه‌هاي آب‌رساني به منطقه‌هاي شهري و روستايي جهت تامين آب شرب مورد نياز افراد و تاسيسات مربوط نظير: مخازن آب، لوله‌كشي ، انشعابات و … .
9- طراحي ، محاسبه و ساخت شبكه‌هاي جمع‌آوري و دفع آبهاي سطحي ناشي از نزولات جوي در خيابانها و ساير منطقه‌هاي شهرها و شهركها و همچنين شبكه‌هاي جمع‌آوري و دفع فاضلابهاي خانگي و صنعتي و انتقال آنها به خارج از شهر و تصفيه‌خانه‌ها.
10- انجام بسياري از كارهاي نقشه‌برداري كه براي كارهاي ساختماني مختلف نظير: راه‌سازي، سد سازي، و … مورد نياز است؛ و همچنين تا حدودي كارهاي نقشه‌كشي طراحي و معماري.
تواناييهاي مورد نياز و قابل توصيه
يك مهندس عمران بايد بسيار اجتماعي و داراي توان ايجاد ارتباط با جمله سايرين باشد. چون رشته مهندسي عمران يك رشته گروهي است. يعني متخصص عمران در محيط كار خود با اقشار مختلف جامعه از جامعه كارگران، تكنسين‌ها و مهندسان رشته‌هاي ديگر سروكار دارد و بايد با همه اين افراد ارتباط خوبي برقرار كند تا بتواند شاهد پيشرفت و موفقيت كارش باشد.
با توجه به كميت و كيفيت درسهايي كه در اين رشته ارايه مي‌گردد، داوطلب بايد از توان و دانش برتر در زمينه‌هاي رياضي و فيزيك برخوردار باشد. همچنين توان جسمي ، قدرت تجزيه و تحليل ، قدرت تجسم و دقت كافي در بسياري از مسايل را داشته باشد.
رشته مهندسي عمران داراي دو بعد اجرايي و نظري و آزمايشگاهي است. در اين ميان عده‌اي از مهندسين جذب كارهاي اجرايي مي‌شوند كه در اين صورت بايد آمادگي كار در كارگاههاي داخل و خارج شهر را داشته باشند يعني براي برنامه‌ريزي و سروكار داشتن با اقشار مختلف مردم آماده باشند و عده‌اي نيز جذب بعد نظري و آزمايشگاهي مهندسي مي‌شوند كه اين عده نيز بايد آمادگي كارهاي محاسباتي ، دفتري و آزمايشگاهي را داشته باشند. كارهايي كه به رياضيات قوي و صبر و حوصله بسيار نياز دارد.
شايان ذكر است كه بسياري از كارها و طرحهاي عمراني در خارج از محيطهاي شهري بوده و فعاليت نسبتا زيادي را مي‌طلبد لذا داوطلب اين رشته بايد علاقمند به كارهاي عمراني بوده و توانايي كار در محيطهاي پرجمعيت را داشته باشد.
نكات تكميلي
هنگام مرور دفترچه رشته هاي تحصيلي دانشگاه ها چند رشته به چشم مي خورد كه داراي پيشوند مهندسي علمي – كاربردي مي باشند.
عنوان علمي – كاربردي نشان دهنده كاربردي تر بودن اين رشته ها مي باشد كه آنها را از حالت تئوري و نظري به سمت كاربردي سوق مي دهد و فعاليت هاي كارگاهي بخش عمده اي از مطالب درسي اين رشته ها مي باشد.
رشته هاي مهندسي علمي – كاربردي شبكه هاي آب و فاضلاب ، مهندسي علمي – كاربردي بهره برداري از سد و شبكه و مهندسي علمي – كاربردي ساختمان هاي آبي از جمله اين رشته ها هستند كه بطور اختصاصي در دانشكده صنعت آب و برق شهيد عباسپور وابسته به وزارت نيرو ارائه مي گردند. با توجه به اينکه هر کدام از سه رشته فوق بخشي از مهندسي عمران گرايش آب مي باشند ، لذا در اين قسمت آورده شده اتد دانشكده صنعت آب و برق شهيد عباسپور در اين رشته ها از هر دو جنس دختر و پسر پذيرش كرده و داراي تعهدي به ميزان دو برابر مدت تحصيل مي باشد.
معرفي گرايشهاي مقطع کارشناسي
اين رشته در سطح كارشناسي داراي سه گرايش عمران – عمران ، عمران – نقشه‌برداري و عمران – آب است.
نقشه‌برداري
طرح و اجراي برنامه‌هاي عمران و مطالعات مربوط به زمين مستلزم وجود اطلاع دقيق مهندسي (مسطحاتي، ارتفاعي، چگونگي) به صورت نقشه‌هاي گوناگون (ترسيمي ، رقمي، تصويري) از منطقه مورد نظر است. مجموعه نقشه‌برداري پاسخگوي اين نيازها به گونه‌اي هماهنگ با ديگر رشته‌هاي عمران است و هدفش تربيت افرادي است كه آگاهي علمي كافي و مهارت فني لازم را در زمينه نقشه‌برداري داشته باشند. داوطلبان ورود به اين رشته بايد در رياضيات (هندسه، مثلثات) و فيزيك دوره دبيرستان قوي بوده علاقه‌مندي و آمادگي جسمي (براي كارهاي صحرايي و …) لازم را دارا باشند. بعضي دروس تخصصي اين رشته عبارتند از : راه سازي ، تئوري خطاها، جغرافياي ايران ، نقشه‌برداري، ژئودزي (جهت تعيين شكل زمين) ، فتوگرامتري زميني و هوايي (عكسهاي هوايي) ، كارتوگرافي، هيدروگرافي (نقشه‌برداري از بستر دريا) ، پروژه و كارآموزي از جمله دروس اين دوره است. بعضي تواناييهاي فارغ‌التصيلان اين رشته عبارتند از:
مديريت گروههاي اجرايي در عمليات نقشه‌برداري ، طرح و برنامه‌هاي سيستم نقشه، محاسبات و برنامه‌ريزي در زمينه‌هاي مختلف فني نقشه‌برداري، تدريس و آموزش در دوره كارداني (پس از طي دوره مربوط به تعليم و تربيت).
امكان ادامه تحصيل در اين رشته تا حد كارشناسي ارشد در داخل و در سطوح بالاتر در خارج از كشور موجود است. سازمان نقشه‌برداري وزارت برنامه و بودجه ، وزارت راه و ترابري ، وزارت نفت ، سازمان آب ، سازمان بنادر و كشتيراني، اداره جغرافيايـي ارتش و سپاه و بخش خصوصـي و … از جمله محلهاي جذب فارغ‌التحصيلان اين رشته است.
زيربناي كليه كارهاي عمراني نقشه برداري است و با توجه به لزوم انجام دادن كارهاي عمراني، فارغ‌التحصيلان آن سريعا جذب بازار كار مي‌شوند. داوطلبان بايد به سختي كار در بيابان و كوهستان و شرايط سخت نقشه‌برداري توجه داشته باشند.
عمران- عمران
اين رشته قبلا به مهندسي راه و ساختمان موسوم بوده و به منظور تربيت مهندسان طراح ، محاسبه و اجراي پروژه‌هاي ساختماني، صنعتي ، راه‌سازي و تاسيسات آبي و نظارت بر حسن اجراي طرحهاي عمراني در زمينه‌هاي فوق و همچنين همكاري با مهندسان مشاور يا محاسبه در زمينه‌هاي ياد شده ، به وجود آمده است. قسمت عمده دروس اين رشته را مجموعه متنوعي از دروس نظري و پروژه‌هاي طراحي تشكيل مي‌دهد و كنار آنها تعدادي دروس آزمايشگاهي و كارگاهي و نيز دو دوره كارآموزي در طي دو تابستان پيش‌بيني شده است. با توجه به سياستهاي عمراني و سرمايه‌گذاريهاي دولت براي ايجاد ساختمانها، راهها، پلها، سدها، نيروگاههاي هسته‌اي و حرارتي ، رفع نيازهاي عمراني در زمينه مسكن و تاسيسات آبي جهت تامين آب آشاميدني شهرها و روستاها همچنين بازسازي مناطق جنگ‌زده اهميت اين رشته مشخص مي‌شود. فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند در وزارتخانهها (نظير وزارتخانههاي راه و ترابري مسكن و شهرسازي و نيرو) و شركتهاي دولتي و شركتهاي خصوصي و مهندسان مشاور به كارهاي طراحي ، محاسبه و اجرا بپردازند. در شرايط حاضر فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند در دوره‌هاي مختلف كارشناسي ارشد سازه (آناليز و طرح سازه‌ها) ، خاك و پي (مطالعه مسائل مربوط به رفتار خاكها و محاسبات پي‌ها) ، راه و ترابري (طرح راهها و شبكه ترابري) ، سازه‌هاي آبي (طراحي سازه‌هاي هيدروليكي و مسائل آبي ديگر در ارتباط با سدها) در داخل كشور ادامه تحصيل دهند.
دارا بودن دانش قوي رياضي و فيزيك و توانايي جسماني از ضروريات اين رشته است. حدود 10 درصد از دروس اين دوره عملي است و از دروس تخصصي آن مي‌توان طراحي سازه‌هاي فولاد و بتن ، پي‌سازي، مكانيك خاك، مكانيك سيالات، هيدروليك و تحليل سازه‌ها را نام برد.
عمران – آب
اين دوره(كارشناسي) به منظور تربيت متخصصاني تدوين شده است كه بتوانند در زمينه‌هاي شناخت منابع آب و كنترل و بهسازي كيفيت منابع آب اطلاعات لازم را به دست آورند تا بتوانند در مراحل مختلف طراحي ، نظارت و مديريت پروژه‌هاي آب كار كنند. با توجه به اينكه توسعه كشور در زمينه‌هاي كشاورزي، صنعتي ، عمران و … بستگي به ميزان آب قابل استفاده دارد مي‌توان صنعت آب را در ايران در زمره صنايع مادر به حساب آورد. داوطلبان ورود به اين دوره ها بايد در دروس رياضي، فيزيك و شيمي دبيرستان قوي بوده، علاقه‌مندي و استعداد لازم (خصوصا در زمينه طراحي ) را داشته باشند. دروس اين دوره ها به صورت عمومي، پايه ، اصلي ، تخصصي، انتخابي و كارآموزي (كارآموزي صحرايي پروژه تخصصي و كارآموزي تخصصي) است. بعضي دروس اصلي و تخصصي اين گرايش ها عبارتند از : مكانيك خاك ، هواشناسي ، هيدروليك ، آبهاي زيرزميني ، سدهاي كوتاه ، پي‌سازي و …
فارغ‌التحصيلان اين دوره ها تواناييهاي لازم را در زمينه‌هاي مربوط به كارشناسي مطالعه منابع آب ، تاسيسات آبي و سازه‌هاي هيدروليكي، كارشناسي آب و فاضلاب و نظارت بر حسن اجراي طرحهاي آبي را خواهند داشت. سازمان آب، وزارت جهاد كشاورزي ، وزارت نيرو و بخش خصوصي و … از جمله مراكز جذب فارغ‌التحصيلان اين دوره است.
يكي از امتيازات اين گرايش ها آن است كه علاوه بر محاسبات سازه‌اي، وارد محاسبات هيدرولوژي و هيدروليك نيز شده و بر وسعت كار مي‌افزايد.
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر
رشته مهندسي عمران در ايران تا مقطع دكتري تدريس مي‌شود و لذا راه براي ادامه تحصيلات باز است.
فارغ‌التحصيل مقطع كارشناسي مي‌تواند در مقطع كارشناسي ارشد در گرايشهاي مختلف : سازه، سازه‌هاي هيدروليكي، مهندسي زلزله، راه و ترابري، مكانيك خاك و پي، مهندسي آب ، سازه‌هاي دريايي، مهندسي مديريت ساخت، مهندسي برنامه‌ريزي حمل و نقل، مهندسي نقشه‌برداري فتوگرافي و مهندسي محيط زيست به تحصيل ادامه دهد.
آينده شغلي و بازاركار
مراكز مختلفي به صورت مستقيم و غيرمستقيم در فعاليتهاي عمراني نقش دارند كه هر يك به تناسب نوع فعاليت خود، اقدام به جذب فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌كنند.
وزارتخانههاي مسكن و شهرسازي، راه و ترابري، جهاد سازندگي و نيرو به صورت گسترده‌تر و ساير وزارتخانهها، اداره‌ها ، سازمانها ، مراكز دولتي و خصوصي نظير : وزارتخانههاي آموزش و پرورش ، كشاورزي ، فرهنگ و آموزش عالي، بانكها و … به صورت مستقيم براي كارهاي عمراني خود مثل طرح و محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا، نياز به استخدام مهندسان عمران دارند. علاوه بر آن ، شركتهاي مختلف مهندسان مشاور كه در كشور به صورت گسترده وظيفه طراحي ، محاسبه و نظارت بر اجراي پروژه‌هاي ساختماني را بر عهده دارند؛ همچنين شركتهاي ساختماني و راه‌سازي دولتي و خصوصي كه در اجراي اين طرحها فعاليت دارند، تعداد كثيري از فارغ‌التحصيلان رشته عمران را استخدام مي‌كنند.
اصولا مهندس عمران شانس كاري زيادي دارد چون در طراحي و ساخت بسياري از كارهاي عمراني مانند: راهها ، پلها ، سدها ، سازه‌هاي دريايي براي سكوهاي نفتي، آشيانه‌هاي هواپيما و خانه‌هاي مسكوني مقاوم در مقابل زلزله، مهندسين عمران حضوري فعال دارند. متخصصاني كه يا در دفترهاي مشاوره به طراحي پروژه‌هاي فوق مي‌پردازند و يا مجري كارهاي عمراني مذكور بوده و به كيفيت اجراي آنها نظارت دارند.
البته بايد توجه داشت كه هر دانشجوي مهندسي عمران نمي‌تواند فرصت‌هاي شغلي خوبي داشته باشد. بلكه بايد در دوران تحصيل به دنبال پژوهش ، تحقيق و يادگرفتن باشد نه اين كه تنها واحدهاي دانشگاهي را پاس كند و يا حتي به فكر يك معدل خوب دانشگاهي باشد. چون شركتهاي عمراني خصوصي و دولتي به دنبال يك نيروي كارآمد هستند نه يك شاگر اول دانشگاه .
وضعيت نياز كشور به اين رشته در حال حاضر
وقتي كسي صحبت از سازندگي مي‌كند اولين چيزي كه به ذهن هر كس مي‌رسد پل، سد، كارخانه و كارگاه است كه ساخت بناي همه اينها بر عهده مهندسين عمران است و به همين دليل فرصت‌هاي شغلي اين رشته در همه جاي دنيا بسيار زياد است. در كشور ما نيز كه فعاليتهاي عمراني 30 تا 40 درصد كل بودجه كشور را به خود اختصاص مي‌دهد، بازار كار يك مهندس عمران از مهندسين رشته‌هاي ديگر بيشتر است. بويژه اين كه كشور ما بعد از انقلاب در زمينه مهندسي عمران رشد زيادي داشته است.
با توجه به روند رو به رشد ساخت و ساز بناهاي شهري در ايران و احتياج به مسكن و ساختمان به نظر مي‌رسد بازار كار اين رشته همچنان پويا و پرتحرك باشد.
پيش‌بيني وضعيت آينده رشته در ايران
چندسال پيش كه براي مترو كارشناسان ژاپني آمده بودند، يكي از آنها گفته بود تهران ده بزرگي است چرا كه خيلي از سيستم‌هاي شهري را ندارد. اين نشان مي‌دهد كه براي پيشرفت و توسعه، ما به كارهاي زيربنايي مثل راه، مترو و تاسيسات شهري بسيار نيازمنديم. براي مثال امكان ندارد كه كشوري پيشرفت كند اما سيستم ترابري و حمل و نقل آن به طور كامل درست نشده باشد؛ كاري كه بخش اصلي آن بر عهده مهندسين عمران است.
بدون دیدگاه