معرفی رشته علوم تغذیه
هدف و ماهيت
علم تغذيه مجموعه وسيعي از اطلاعات و دانش بشري است كه به ارتباط بين غذا و سلامتي موجود زنده مي‌پردازد و با عواملي مانند بيولوژي، بيوشيمي، علوم رفتاري، علوم اجتماعي و بهداشت ارتباط دارد.
به عبارت ديگر علم تغذيه يك علم چند بعدي است و به همين دليل دانشجوي اين رشته بايد اطلاعات جامع و گسترده‌اي در زمينه بيوشيمي، بيولوژي، جامعه‌شناسي ، روان شناسي، بهداشت و شيمي مواد غذايي داشته باشد تا بتواند مهارت هاي لازم را كسب كند. مهارت هايي كه به دو بخش عمده رژيم درماني و تغذيه جامعه تقسيم مي‌شود. يعني كارشناس اين رشته هم بايد بتواند كه رژيم غذايي مناسب را براي درمان بيماري‌هاي مختلف ارائه دهد و هم توانايي شناسايي مشكلات تغذيه جامعه را داشته باشد و سپس بر اساس مشكلات موجود، برنامه‌هاي غذايي لازم را طراحي ، اجراء، نظارت و ارزشيابي كند. همچنين ارتقاي ارزش غذايي مواد غذايي مانند كنسرو ، كمپوت و … كه در صنايع غذايي ايجاد مي‌شود. بر عهده كارشناس اين رشته است
در رشته تغذيه به رژيم درماني ،اصول علم تغذيه، ارزش مواد غذايي و نحوه تغذيه مناسب براي حفظ سلامت بدن پرداخته مي‌شود. اصول علم تغذيه بررسي مي‌كند كه چه فرآيندي روي مواد غذايي خورده شده انجام مي‌گيرد تا جذب يا دفع شود و رژيم درماني نيز نوع رژيم غذايي لازم در بيماري‌هاي مختلف را مشخص مي‌كند، چون در برخي از بيماري‌ها، بعضي از مواد غذايي بايد حذف شده و يا بيشتر مورد استفاده قرار گيرد مثل بيماري گواتر كه از كمبود يد ايجاد مي‌شود.
بدون شك تشخيص بيماري مهمترين و اصلي‌ترين مسووليت يك پزشك است، اما آيا پزشك وقت و يا حتي دانش لازم را براي تعيين يك برنامه غذايي مناسب دارد؟ آيا در زمينه احتمال تداخل دارو و غذا اطلاعات لازم را در اختيار بيمار قرار مي‌دهد؟
به اعتقاد كارشناسان تغذيه ، اين وظيفه يك متخصص تغذيه است كه اطلاعات فوق را در اختيار بيمار قرار دهد. به عبارت ديگر هر پزشكي پس از تشخيص بيماري بايد بيمار را به متخصص تغذيه ارجاع دهد تا او با توجه به نوع بيماري و داروهاي تجويز شده ، رژيم غذايي لازم را تعيين كند.
يك پزشك آشنايي كاملي با غذا و نيازهاي تغذيه‌اي ندارد چون در طي تحصيل فقط 2 واحد در اين زمينه مي‌گذراند. براي همين گاهي اوقات داروهايي كه تجويز مي‌شود تداخل غذا و دارو ايجاد مي‌كند براي مثال مصرف داروي ضدبارداري، روي اسيدفوليك كه يكي از ويتامين‌هاي گروه B است، تاثير مي‌گذارد و اگر به اين مساله توجه نشود و مواد غذايي لازم در برنامه غذايي زناني كه اين دارو را مصرف مي‌كنند،گنجانده نشود، فرد دچار نوعي كم‌خوني مي‌گردد.
توانايي‌هاي مورد نياز و قابل توصيه
توانمندي در دروس زيست‌شناسي و شيمي از ملزومات اين رشته مي‌باشد.
رشته تغذيه يك رشته خدماتي است و دانشجوي اين رشته بايد روحيه داشته باشد. به همين لحاظ صبر و حوصله از ويژگي دانشجويان موفق اين رشته است . همچنين از آنجا كه اين رشته ، علمي پوياست، داشتن مطالعه پيگير و مستمر در اين رشته بسيار مهم است. از آنجا كه اين اطلاعات صرفا با مطالعه بدست مي‌آيد و هيچ‌جا تدريس نمي‌شود، دانشجو بايد اهل تحقيق باشد. كارشناس تغذيه با مشاوره سروكار دارد و به همين لحاظ بايد روابط اجتماعي خوبي داشته باشد. به همين خاطر آشنايي با علم روانشناسي هم به اين دانشجويان توصيه مي‌شود.
گرايش‌هاي مقطع کارشناسي
رشته تغذيه داراي دو گرايش عمده است كه عبارتند از :
الف) تغذيه گروههاي مختلف جامعه مانند سالمندان ، معلولين و كودكان و نوجوانان
ب) تغذيه باليني كه شامل تغذيه و مشاوره غذايي بيماران بستري و سرپايي مي‌شود.
وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر
امكان ادامه تحصيل تا حد دكتري فراهم است.
آينده شغلي و بازار کار
وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي تصويب كرده است كه فارغ‌التحصيلان ليسانس تغذيه با 3 سال سابقه خدمت در بيمارستان مي‌توانند مركز مشاوره تغذيه داير كنند.
همچنين فارغ‌التحصيل اين رشته مي‌تواند در بيمارستان ها، مراكز بهداشت، مراكز تحقيقاتي مثل انستيتوي تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور فعاليت نمايد.
تا چند سال پيش فارغ‌التحصيلان رشته تغذيه حتي در بيمارستان ها جايگاه مشخص و تعيين‌شده‌اي نداشتند، اما در چند سال اخير بخصوص از زماني كه به كارشناسان تغذيه اجازه مطب داده شده، اين رشته در بيمارستان ها هويت و جايگاه تازه‌اي پيدا كرده است. اما متاسفانه هنوز در بين پزشكان نقش و اهميت كارشناسان اين علم روشن نشده است. در حالي كه بايد همكاري تنگاتنگي بين پزشكان و متخصصان تغذيه وجود داشته باشد و در واقع هرجا كه يك پزشك متخصص غدد، قلب و عروق و يا كليه حضور دارد، بايد در كنارش يك متخصص تغذيه باشد. چون پزشك فقط ليست غذاها يا مواد غذايي كه بيمار نبايد بخورد تعيين مي‌كند، اما كارشناس تغذيه مي‌گويد كه يك بيمار چگونه و چقدر بايد بخورد تا هم مواد غذايي مورد نياز به بدنش برسد و هم رژيم غذايي را حفظ كند.
معمولا يك پزشك فرصت لازم را براي ارائه برنامه غذايي مشخص به بيمار ندارد. برنامه‌اي كه تعيين كند در 24 ساعت يك بيمار چه غذاهايي را بايد مصرف نمايد تا پروتئين، كالري و ويتامين مورد نياز را دريافت كند. حتي بعضي از بيماري‌ها را كه پزشك براي معالجه آنها به دارو متوسل مي‌شود، مي‌توان با يك رژيم غذايي مناسب درمان كرد. براي مثال بعضي از آلرژي‌ها فقط با حذف برخي از مواد غذايي كه بيمار به آنها حساسيت دارد، درمان مي‌شود.
فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند در شبكه‌هاي بهداشتي جهت پيشگيري از بيماري‌ها فعاليت كنند مثلا به مادران باردار برنامه غذايي مناسب را آموزش مي‌دهند تا فرزندان سالم به دنيا آورده و بتوانند آنها را به راحتي شير دهند. همچنين در بيمارستان ها، هتل‌ها ،مهدكودك‌ها ، هواپيمايي و هرجاي ديگري كه به گروهي از افراد جامعه تغذيه داده مي‌شود ، حضور متخصص تغذيه ضروري است و حتي در مدارس بخصوص دبيرستانهاي دخترانه بايد يك مشاور تغذيه حضور داشته و جوابگوي مشكلات تغذيه‌اي نوجوانان باشد.
فارغ‌التحصيل اين رشته مي‌تواند در كارخانجات توليد مواد غذايي ، اداره استاندارد مواد غذايي، مراكز تحقيقاتي پزشكي مثل مراكزي كه بر روي بيماري‌هاي غدد تحقيق مي‌كنند و يا اداره تغذيه وزارت بهداشت فعاليت نموده و يا به عنوان مشاوره رژيم درماني جذب ورزشگاه ها شود. البته در حال حاضر بازار كار زيادي در تهران براي فارغ‌التحصيلان اين رشته وجود ندارد ولي در شهرستان ها فرصت‌هاي شغلي مناسبي براي كارشناسان اين رشته موجود مي‌باشد.
وضعيت نياز كشور به اين رشته در حال حاضر
رشته تغذيه علم طولاني كردن عمر انسان ها است و رشته علوم و صنايع غذايي در جهت طولاني كردن عمر غذاها قدم بر مي‌دارد. يعني موضوع علوم و صنايع غذايي ارتقاي كيفيت غذاها و نحوه نگهداري مواد غذايي مي‌باشد.
بر اساس تحقيقاتي كه انستيتوي تحقيقات تغذيه‌اي و صنايع غذايي كشور انجام داده است،مشكلات تغذيه‌اي در جامعه ما بيشتر ناشي از عدم شناخت مي‌باشد. يعني بيشتر مردم ما توانايي خريد مواد غذايي مورد نياز را دارند اما نمي‌دانند چه بايد بخورند. براي مثال مردم شناخت لازم را در مورد ارزش غذايي نوشابه‌هاي موجود در بازار ندارند به همين دليل به جاي خريد ماءالشعير كه انواع ويتامين‌هاي B را دارد، كوكا مي‌خرند كه فقط مواد قندي داشته و حتي ويتامين‌هاي B موجود در روده را نيز از بين مي‌برد و حال اين وظيفه كارشناس تغذيه است كه اطلاعاتي از اين دست را در اختيار اقشار مختلف جامعه قرار دهد. در قسمت تغذيه باليني نيز يك كارشناس تغذيه ، وضعيت تغذيه را براي پيشگيري از بيماري‌ها و يا درمان آنها اصلاح مي‌كند، يعني پس از اين‌كه پزشك نوع بيماري را تشخيص داد بايد بيمار را به كارشناس تغذيه ارجاع دهد تا به او رژيم غذايي مناسب داده شود چون براي بسياري از بيماري‌ها مثل بيماري‌هاي قلبي، عروقي، كليوي ، ديابت و آسم رژيم غذايي خاصي وجود دارد.
| دروس پايه رشته تغذيه در مقطع كارشناسي | دروس اصلي رشته تغذيه در مقطع كارشناسي |
| زيست‌شناسي | اصول اپيدميولوژي |
| روانشناسي | تغذيه اساسي |
| جامعه‌شناسي | بهداشت و مسموميت‌هاي غذايي |
| شيمي عمومي | مديريت بخش غذايي |
| فيزيك | نقش تغذيه در خدمات بهداشتي |
| فيزيولوژي | فيزيولوژي تغذيه |
| تشريح تئوري | زبان اختصاصي بيوشيمي متابوليسم |
| تشريحي فيزيولوژي عملي | اصول و روش هاي نگهداري مواد غذايي |
| ميكروب‌شناسي | شيمي مواد غذايي |
| شيمي آلي | اصطلاحات پزشكي و بيمارستاني |
| آمار حياتي | اقتصاد غذا و برنامه‌ريزي |
| بيوشيمي مقدماتي | بهداشت عمومي |
| ميكروب‌شناسي مواد غذايي |
بدون دیدگاه