معرفی رشته علوم و صنایع غذایی

معرفی رشته علوم و صنایع غذایی

هدف

وقتي صحبت از صنايع غذايي مي شود، رشته هاي تغذيه، مهندسي شيمي گرايش صنايع غذايي، مهندسي کشاورزي گرايش علوم و صنايع غذايي و نهايتاً رشته علوم و صنايع غذايي به ذهن خطور مي کند، در اين ميان رشته علوم و صنايع غذايي که به کنترل کيفيت و بهداشت مواد غذايي مي پردازد، نقش مهمي در حفظ سلامت جامعه دارد. در هر کارخانه اي هدف، توليد بهترين محصول است. محصولي که از هر جهت مطلوب و بدون عيب و نقص بوده و در عين حال ضايعات بسيار کمي داشته باشد. براي رسيدن به اين هدف بايد بر روي توليد محصول غذايي نظارت وکنترل داشت يعني از همان ابتدا که ماده خام به کارخانه مي آيد تا زماني که پس از تغييرات لازم، بسته بندي شده و براي عرضه آماده مي?شود، بايد محصول مورد نظر کنترل و آزمايش گردد. براي مثال هنگام تهيه بيسکويت يا کلوچه از زماني که آرد وارد کارخانه مي شود تا زماني که مواد مورد نياز مثل رنگ و طعم دهنده ها به آن اضافه مي گردد و در نهايت ماده مورد نظر پخته مي شود، بايد مرحله به مرحله توسط مسؤولين آزمايشگاه نمونه برداري و آزمايش گردد. که اين کار توسط متخصصان علوم و صنايع غذايي شاخه کنترل کيفي انجام مي گيرد.

ماهيت

بايد گفت که درس هاي رشته علوم و صنايع غذايي تفاوت زيادي با درس هاي مهندسي کشاورزي گرايش علوم و صنايع غذايي ندارد اما چون رشته علوم و صنايع غذايي وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي است، بيشتر به کنترل بهداشت و سلامت مواد غذايي ميپردازد و رشته مهندسي کشاورزي نيز وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فن آوري مي باشد، به نحوه تبديل مواد غذايي نظارت دارد.

در رشته علوم و صنايع غذايي، دانشجو تکنولوژي صنايع غذايي مختلف از قبيل صنايع لبنيات، غلات، گوشت، روغن، قند، سبزيجات و ميوهجات را فرا مي گيرد. همچنين دانشجويان درباره صنايع نگهداري مواد غذايي، بسته بندي و کنترل کيفي مواد غذايي آموزش مي بينند. يعني دانشجو ياد مي گيرد که چگونه طي فرآيندهايي، عمر مواد غذايي را ضمن حفظ کيفيت و ارزش غذايي آن، طولاني تر کند.

در يک توضيح کوتاه مي توان گفت که تفاوت رشته تغذيه با علوم صنايع غذايي در اين است که تغذيه علم طولاني تر کردن عمر انسان ها است، اما رشته علوم و صنايع غذايي در جهت طولاني کردن عمر غذاها قدم برمي دارد.

توانايي هاي مورد نياز و قابل توصيه

اگر مي خواهي از ديگران عقب نماني، از آن ها جلو بزن اين جمله بايد سرلوحه هر دانشجويي قرار بگيرد، بخصوص دانشجويان رشته علوم و صنايع غذايي که قرار است در واحدهاي توليد مواد غذايي در کشورمان فعاليت کنند. چرا که راز موفقيت دانشجوي اين رشته در دستيابي به فرآورده هاي جديد و عرضه آن به بازار و قابليت توافق و سازش با تقاضاي مشتريان مي باشد و چنين کاري نياز به تلاش و کوشش بسيار دارد.از سوي ديگر دانشجوي اين رشته بايد آمادگي کار در شهرهاي کوچک يا حومه شهرهاي بزرگ را داشته باشد، چون بيشتر کارخانه هاي صنايع غذايي خارج از شهرهاي بزرگ و يا در شهرهاي کوچک مستقر هستند. درس هاي مهم و پايه در اين رشته نيز شامل شيمي، زيست شناسي (شاخه ميکروبيولوژي) و آمار و احتمالات مي شود.

آينده شغلي و بازار کار

در حال حاضر حدود 5 هزار کارگاه و کارخانه بيش از 85% نياز مواد غذايي کشور را در داخل توليد مي کنند. اين واحدهاي توليدي پيش از آغاز فعاليت خود، موظف بودند چهار پروانه تأسيس، بهره برداري، مسؤول فني و ساخت را از وزارت بهداشت دريافت کنند. در اين ميان براي دريافت پروانه مسؤول فني بايد فرد تحصيل کرده اي به عنوان مسؤول فني معرفي گردد تا پس از تأييد صلاحيت او در يک کميته قانوني در اداره کل نظارت بر مواد غذايي، پروانه مورد نياز صادر شود.

بر اساس قانون، مسؤول فني موظف است بر تمام مراحل توليد، از تهيه مواد اوليه تا بسته بندي و توزيع يک کالا نظارت داشته باشد. همچنين تمام واردات بايد با نظر مسؤول فني و تأييد اداره کل نظارت انجام شود. از همين رو فارغ التحصيلان علوم و صنايع غذايي بهترين افراد براي پذيرش چنين مسؤوليتي هستند.

از سوي ديگر کشور ما با رشد جمعيت فزاينده اي روبرو است. جمعيتي که هر يک از افراد آن روزانه به 3000 کالري و 95 گرم مواد پروتئيني نياز دارد. البته ايران به دليل اقليم چهار فصل و خاک مناسب مي تواند به ياري کارشناسان صنايع غذايي اين نياز را برآورده سازد و حتي به عنوان يک کشور استراتژيک صادر کننده مواد غذايي در جهان مطرح شود. همچنان که در حال حاضر نيز سالانه ميليون ها دلار، اقلام مختلف صنايع غذايي به خارج صادر مي شود.

در کشوري که بايد نياز به مواد غذايي رابراي بيش از 60 ميليون جمعيت تأمين کرد، صنايع غذايي هيچ وقت در انزوا قرار نخواهد گرفت، براي همين فارغ التحصيل اين رشته اگر آمادگي کار در کارخانه يا کارگاه را داشته باشد کارخانه هايي که بيشتر در حومه شهر يا شهرهاي کوچک واقع شده است فرصت شغلي مناسبي به دست خواهد آورد. در ضمن فارغ التحصيل علوم و صنايع غذايي مي تواند با استفاده از سرمايه شخصي و يا شرکت با فردي که سرمايه مورد نياز را دارد، واحد توليد خصوصي ايجاد کند. کاري که تعدادي از فارغ التحصيلان اين رشته انجام داده و موفق نيز بوده اند.

درس هاي رشته علوم و صنايع غذايي در مقطع کارشناسي

درس هاي پايه
رياضيات	فيزيک
شيمي عمومي	شيمي آلي
شيمي تجزيه	شيمي فيزيک
بيوشيمي مقدماتي	فيزيولوژي
ميکروب شناسي عمومي	آمار
اصول کامپيوتر	انگل شناسي

درس هاي اصلي و اختصاصي رشته علوم و صنايع غذايي در مقطع کارشناسي

درس هاي اصلي	درس هاي اختصاصي
بهداشت عمومي	بيو تکنولوژي در صنايع غذايي
ميکروب شناسي مواد غذايي	کنترل کيفي مواد غذايي
شيمي مواد غذايي 1 و 2	صنايع روغن
زبان اختصاصي	صنايع محصولات قنادي و نوشابه
روش هاي بررسي و پژوهش	صنايع شير و لبنيات
اصول مهندسي و ماشين آلات صنايع غذايي	صنايع غلات
بهداشت کارگاه ها و کارخانجات مواد غذايي	صنايع سبزي و ميوه
اصول تغذيه	صنايع گوشت و شير و مرغ و شيلات
آب و فاضلاب کارخانجات مواد غذايي	صنايع قند
اصول مديريت	صنايع بسته بندي
تجزيه مواد غذايي 1 و 2	سمينار
مسموميت هاي غذايي	تأثير فرآيند بر ارزش غذا
اصول و روش هاي نگهداري مواد غذايي	شناخت و کاربرد دستگاه هاي آزمايشگاهي
اصول کنترل کيفي و قوانين	کارآموزي 1 ، 2 ، 3 ، 4 ، 5 و 6

غذا بعنوان يكي از اساسي‌ترين نيازهاي بشري در طول تاريخ مطرح بوده كه اين نياز با توجه به رشد سريع جمعيت و تنوع ذائقه بشري ابعاد وسيعي در دنياي امروز به خود گرفته است. علم صنايع غذايي نيز با توجه به اين مهم تبديل به يكي از علوم اساسي و مورد نياز جامعه شده كه دامنه آن از تهيه, پخت, تدارك, نگهداري, بسته‌بندي تا مصرف مواد غذايي را دربر مي‌گيرد كه صنايع وابسته به آن در صنعت نيز بسيار مي‌باشد.

بدين جهت و با توجه به تربيت نيروهاي كاردان دراين زمينه تأسيس رشته صنايع غذايي به يكي از اولويتهاي مهم در آموزش كشاورزي تبديل شده است. كه با توجه به هزينه‌هاي بالاي آن بطور محدود در سطح كشور در چند استان ايجاد شده است.

هنرجويان اين رشته با مباحثي نظير: اصول كنترل كيفيت مواد غذايي, ماشينهاي صنايع غذايي, سردخانه و انبار, فرآورده‌هاي دامي, فرآورده‌هاي گياهي, ميكروبيولوژي و … آشنا مي‌شوند.

زمينه‌هاي شغلي

تكنيسين كنترل كيفي كارخانجات مواد غذايي

تكنيسين كارخانجات فرآورده‌هاي دامي

تكنيسين كارخانجات فرآورده‌هاي گياهي

تكنيسين آزمايشگاههاي ميكروبيولوژي كارخانجات صنايع غذايي

تكنيسين پخت غذا و كليه واحدهاي مرتبط

و …